Çaresizlik Eş Anlamlısı Nedir? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir Bakış
Hepimiz hayatımızda bir şekilde çaresiz kalmışızdır. Belki bir problemin içinde kaybolmuş, belki de karşımıza çıkan engeller karşısında ne yapacağımızı bilememişizdir. Ama ya bir grup insan, sürekli çaresizlikle iç içe yaşamaya zorlanıyorsa? Çaresizlik, aslında çoğumuzun nadiren hissettiği bir durumken, bazı topluluklar için neredeyse her anı temsil eder. Sokakta yürürken gördüğümüz her kişi, toplu taşımada yanımızda oturan herkes, bazen iş yerimizdeki sessizlik… Hepsi, belki de farkında bile olmadan, bu duyguyu farklı şekillerde deneyimliyorlar. Peki, “çaresizlik eş anlamlısı nedir?” sorusunun toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden nasıl bir yansıması var?
Çaresizlik: Herkesin Farklı Bir Tanımı
İstanbul’da, özellikle yoğun iş saatlerinde, her gün gördüğüm insan manzaraları bana çaresizliğin farklı şekillerde tecrübe edildiğini hatırlatıyor. İşe giden bir kadın, sabah 7’de eve çocuklarını bırakıp metroya binmeye çalışırken gözlerindeki yorgunluk bana, “çaresizlik” kavramının bir başka halini gösteriyor. Çaresizlik, onun için belki de iş hayatının baskıları ve toplumsal cinsiyet rollerinin bir yansıması. Kadınların iş gücüne katılımı her geçen gün artıyor ama sosyal normlar, aile içindeki beklentiler ve iş yerindeki fırsat eşitsizliği, hala çoğu kadının omuzlarında ağır bir yük bırakıyor. O an, kadınların karşılaştığı bu adaletsiz sistemin yarattığı çaresizlik, “eş anlamlı” bir hal alıyor. Onlar için “çaresizlik” bir işin ya da hayatın zorlayıcı bir yönü olmaktan çok daha fazlasıdır: Toplumun onlara yüklediği rollerin ve sınırlamaların taşıdığı bir anlamdır.
Çaresizliğin Çeşitliliği: Farklı Topluluklar, Farklı Deneyimler
Toplumun çeşitli grupları için çaresizlik, yalnızca kişisel bir durum değil, aynı zamanda toplumsal yapının ve eşitsizliklerin bir sonucu olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin, İstanbul’un kalabalık sokaklarında yürürken, farklı yaşlardan, etnik kökenlerden ve toplumsal sınıflardan insanlar bir arada. Her birinin karşılaştığı zorluklar, onları çaresizlik noktasına getiren faktörler farklı. Bir öğrenci, okul harçlığını çıkarabilmek için sabah akşam çalışan bir işçi, geçim sıkıntısı çeken bir aile… Bunların her biri, aynı kelimeyle tanımlanabilir: “çaresizlik.”
Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Çaresizlik deneyimi, toplumsal cinsiyet, ırk, etnik köken ve sosyoekonomik durum gibi faktörlere göre farklılaşabiliyor. Örneğin, toplumsal cinsiyet eşitsizliği nedeniyle kadınların iş gücüne katılımı ve üstlendikleri roller, onları zaman zaman daha fazla “çaresizlik” ile karşı karşıya bırakabiliyor. Hatta bazen, kadınların yaşadığı bu çaresizlik, onların sosyal rollerini aşmaları gerektiği baskısıyla birleşerek, daha büyük bir duygusal yük oluşturuyor.
Bir başka örnek, sokakta gördüğüm bir dilencinin durumu. Onun karşılaştığı çaresizlik de sosyal adaletin ve eşitsizliğin bir yansıması. Kendi başına kalmış, bir yardım alma şansı dahi olmayan bu insan, toplumun kenarına itilmiş. O kadar ki, insanlar sadece o dilenciyi görmekle yetiniyor, ona karşı duyarsız kalıyor. Birçok insan için, dilencinin çaresizliği yalnızca “sosyal” bir sorun olmalı, ancak bu tip bir çaresizlik, aynı zamanda toplumun yarattığı yapısal eşitsizliklerin de bir sonucu. Sosyal adaletin eksikliği burada çok net bir şekilde ortaya çıkıyor.
Çaresizlik ve Sosyal Adalet: Farklı Perspektifler
Sosyal adaletin gerekliliği, belki de en çok, çeşitli grupların yaşadığı çaresizliklerle kendini gösteriyor. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, ırksal ayrımcılık ve ekonomik eşitsizlik, her biri, çeşitli insanların farklı ölçülerde çaresizlikle yüzleşmesine yol açıyor. Sokakta yürürken, yaşadığım şehirde karşılaştığım birçok insan, bu yapıların etkisiyle çaresiz kalıyor. Bir yandan, çoğu için bu çaresizlik, varoluşsal bir sorun halini alıyor. Diğer yandan, hayatta kalma mücadelesi veren bir grup insan için, bu duygu neredeyse bir “normal” haline geliyor.
Peki, toplumda yaşayan bizler ne yapıyoruz? Bu zorluklarla mücadele eden grupların çaresizliğini fark ediyor muyuz? Fark ettiğimizde, bu durumun çözülmesi için hangi adımları atıyoruz? Benim gözlemlediğim kadarıyla, Türkiye’de ve dünya çapında, daha fazla insanın sosyal adalet ve eşitlik taleplerine kulak vermesi gerektiği kesin. Ancak bu, sadece büyük gösterilerle ya da toplumsal hareketlerle sağlanacak bir şey değil. Aslında, her birimizin küçük ama anlamlı adımlar atarak, bu toplumsal yapıların parçalarını değiştirmesi gerekiyor. Belki de toplu taşımada, işyerinde ya da sokakta karşılaştığımız her bir çaresiz insan, bize bu değişimi sağlamak için bir hatırlatmadır.
Sonuç: Çaresizlik ve Eşitlik Arayışı
Sonuç olarak, “çaresizlik eş anlamlısı nedir?” sorusu, aslında sosyal adalet, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, çeşitlilik ve eşitlik gibi derin konulara dair önemli bir sorudur. Çaresizlik, farklı insanlar için farklı anlamlar taşıyor. Ancak bir şey kesin: Eğer toplumsal eşitsizlikler ve adaletsizlikler sürerse, bu çaresizlik duygusu daha da derinleşecektir. Bizler de, bu durumu dönüştürmek için ne yapabiliriz? Farkındalık ve duyarlılık, belki de en önemli adımlardır. Unutmayalım ki, her birimizin yaşadığı sokakta, aynı zamanda çok sayıda farklı çaresizlik hikayesi de yazılmaktadır.